Świeradów i Szklarska wspólnie dla domów przysłupowych. Rusza wielka mapa pamięci!
Domy przysłupowe to unikatowe dziedzictwo kulturowe regionu, kształtujące od wieków krajobraz Karkonoszy i Łużyc. Dziś wiele z nich stoi jednak przed widmem zaniku lub bezpowrotnej utraty charakteru.
By temu zapobiec, rusza projekt „Dostrzec, zrozumieć, ocalić”, którego celem jest identyfikacja, dokumentacja i popularyzacja tych wyjątkowych budynków. To misja, którą przyjęli na siebie lokalni społecznicy, by ocalić jeden z najcenniejszych skarbów architektury – domy przysłupowe.
To one nadają unikatowy rytm pejzażowi Szklarskiej Poręby i Świeradowa-Zdroju. To one przez stulecia były świadkami codzienności mieszkańców, a dziś – niestety – znikają jedno po drugim lub tracą swój charakter w wyniku nieprzemyślanych przebudów.
Jak podkreślają koordynatorzy akcji, czas działa na niekorzyść tych zabytków. – Dopóki nie zinwentaryzujemy domów i nie stworzymy rzetelnej dokumentacji, nie będziemy mogli skutecznie walczyć o pieniądze na ich remonty i konserwację – podkreślają organizatorzy akcji.
Celem inicjatywy jest nie tylko katalogowanie domów przysłupowych, ale także zwiększenie świadomości społecznej na temat ich wartości i potrzeby ochrony. Dzięki dokumentacji powstanie interaktywna mapa, obejmująca obiekty w Szklarskiej Porębie i Świeradowie-Zdroju.
Powstająca cyfrowa baza danych ma być nie tylko spisem domów, ale także punktem wyjścia do dalszych działań: konserwatorskich, edukacyjnych i finansowych.
W ramach projektu:
- przeprowadzona zostanie inwentaryzacja domów przysłupowych w Szklarskiej Porębie i Świeradowie,
- powstanie interaktywna mapa oraz dostępna dla wszystkich baza wiedzy,
- przygotowany zostanie film dokumentalny, który opowie o znaczeniu tej architektury dla tożsamości regionu.
Główną koordynatorką projektu jest Małgorzata Maszkiewicz, założycielka i prezeska Fundacji Dolina Domów Przysłupowych – od lat zaangażowana w ochronę i popularyzację dziedzictwa kulturowego Sudetów.
Prace terenowe prowadzi Bartosz Kijewski ze Stowarzyszenia Flins w Świeradowie-Zdroju – doświadczony organizator projektów regionalnych.
Współpracują z nimi konserwatorzy, architekci i rzemieślnicy z Polski i Niemiec, łącząc wiedzę merytoryczną z praktyką i pasją.
Organizatorzy apelują do mieszkańców i właścicieli domów: każda wskazówka, każde archiwalne zdjęcie, każda rodzinna historia ma ogromne znaczenie. To dzięki nim mapa pamięci stanie się nie tylko dokumentem, ale i żywą opowieścią o ludziach i miejscu.
Co zyskują właściciele domów?
- Widoczność – obecność w katalogu i na mapie to pierwszy krok do uznania wartości domu przez instytucje finansujące remonty.
- Wsparcie merytoryczne – interpretacja cech zabytkowych i wskazówki, jak nie utracić charakteru budynku.
- Dokumentację – rzetelne zdjęcia i opis stanu, które będą podstawą wniosków i konsultacji konserwatorskich.
- Wspólnotę – dołączenie do sieci osób dbających o krajobraz kulturowy, co wzmacnia pozycję mieszkańców w rozmowach z samorządem i inwestorami.
Kulminacyjnym punktem projektu będzie premiera filmu oraz spotkanie z ekspertami, które odbędzie się 25 października 2025 roku o godzinie 16:30 w 4 Peronie w Szklarskiej Porębie.
W wydarzeniu wezmą udział:
- Elżbieta Lech Gotthardt (Stowarzyszenie Dom Kołodzieja) – o źródłach i sposobach pozyskiwania funduszy na renowacje,
- Konserwator Zabytków – „Nie taki diabeł straszny”, czyli wsparcie w ochronie domów przysłupowych,
- Darek Borkowski (Ruinersi) – o praktycznych metodach remontów: estetyce, paroprzepuszczalności, kosztach i wsparciu grupy „Ruinersi na Dolnym Śląsku”,
- Małgorzata Maszkiewicz (Fundacja Dolina Domów Przysłupowych) – o unikatowej formie domów przysłupowych i ich znaczeniu dla turystyki w regionie.
„Przyjdź i daj szansę swojej chacie!” – zachęcają organizatorzy. Dzięki wspólnemu wysiłkowi domy przysłupowe mogą odzyskać należne im miejsce w krajobrazie kulturowym Karkonoszy, stając się nie tylko pamiątką przeszłości, lecz także atutem budującym markę regionu.
Więcej informacji: www.dolinadomowprzyslupowych.com
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa „Wspólnie dla dziedzictwa”.
Maciej Huzarewicz – Redaktor Naczelny
Źródło: Miasto Świeradów Zdrój
